BAŞLANGIÇ
İşbu Protokole Taraf Devletler,
Birleşmiş Milletler Antlaşmasında ilan edilen ilkeler uyarınca, insanlık ailesinin tüm üyelerinin, doğuştan varlıklarına özgü bulunan haysiyetle birlikte eşit ve devredilemez haklara sahip olmalarının tanınmasının dünyada özgürlük, adalet ve barışın temelini oluşturduğunu göz önünde bulundurarak,
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'ye (bundan böyle "Sözleşme" olarak anılacaktır) Taraf Devletlerin, bu Sözleşmede belirtilen hakları, kendi yetki sınırları içerisinde bulunan her çocuğa, kendilerinin, ana-babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka görüş, ulusal, etnik veya toplumsal köken, mülkiyet, özürlülük, doğum veya diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrını gözetmeksizin tanıyacağım dikkate alarak,
Tüm insan hakları ve temel özgürlüklerin, evrenselliğini, bölünmezliğini, birbirine bağlı olduğunu ve birbiriyle bağlantılı olduğunu tekrar teyit ederek;
Çocuğun, hakların konusu olduğunu ve onurlu ve gelişebilir yetenekleri olan bir birey olduğunu da tekrar teyit ederek,
Çocukların, özel ve bağımlı konumlarının, haklarına yönelik ihlallere ilişkin hukuki yolların takibinde kendileri için fiili zorluklar yaratabileceğini kabul ederek,
İşbu Protokolün, çocukların maruz kaldığı hak ihlallerine ilişkin şikayetlerini bildirmelerine olanak sağlayan ulusal ve bölgesel mekanizmaları güçlendireceğini ve bütünleyeceğini dikkate alarak,
Çocukların maruz kaldıkları hak ihlallerine ilişkin yasal yolların takibinde, çocuğun yararının öncelikle dikkate alınması gerektiğini ve bu yasal yolların takibinde, her düzeyde, çocuğa duyarlı usullere yönelik ihtiyacın göz önünde bulundurulması gerektiğini kabul ederek,
Taraf Devletleri, hak ihlaline uğramış çocuğa yerel düzeyde etkili yasal yollara erişim olanağı sunan uygun ulusal mekanizmalar geliştirmeleri için teşvik ederek,
Ulusal insan haklan kuramlarının ve çocuk haklarını desteklemek ve korumakla yükümlü diğer ilgili özel kuramların bu bağlamda oynadıkları önemli rolü hatırlatarak,
Söz konusu ulusal mekanizmaları geliştirmek ve bütünlemek, Sözleşmenin ve yürürlükte olduğu ülkelerde Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına ilişkin İhtiyari Protokollerin uygulanmasını güçlendirmek maksadıyla, Çocuk Hakları Komitesi’nin (bundan böyle "Komite" olarak anılacaktır), işbu Protokolde belirtilen görevleri gerçekleştirmesine olanak sağlamanın uygun olacağını dikkate alarak,
Aşağıdaki maddeler üzerinde mutabık kalmışlardır:
BÖLÜM 1
Genel Hükümler
Madde 1 - Çocuk Hakları Komitesinin Yetkileri
1) İşbu Protokole Taraf Devlet, Komitenin yetkilerini işbu Protokolde belirtildiği şekliyle kabul eder.
2) Komite, bir Devletin taraf olmadığı bir belgede ortaya konan hak ihlallerine ilişkin konularda işbu Protokole Taraf olan o Devlete ilişkin yetkilerini kullanmayacaktır.
3) İşbu Protokole taraf olmayan bir Devleti ilgilendiren hiçbir başvuru, Komite tarafından alınmayacaktır.
Madde 2 - Komitenin Görevlerine Yol Gösterici Genel İlkeler
İşbu Protokolle kendisine verilen yetkilerin kullanımında, Komite, çocuğun yararına olan hususlar ilkesinden yol gösterici olarak faydalanacaktır. Çocuğun hakları ve görüşleri, görüşleri hususunda yaşı ve olgunluğuna önem verilerek, göz önünde bulunduracaktır.
Madde 3 - Usul Kuralları
1) Komite, işbu Protokolle kendisine verilen yükümlülükleri yerine getirirken, izlenecek usul kuralları kabul edecektir. Bunu yaparken, özellikle, bu Protokolün 2. Maddesini, çocuğa duyarlı yöntemleri güvence altına almak için göz önünde bulunduracaktır.
2) Komite, usul kurallarına, çocuk adına hareket edenler tarafından çocuğun istismarını önleyici güvenceleri dahil edecektir. Komite, çocuğun yararına olmadığına kanaat getirdiği herhangi bir başvuruyu incelemeyi reddedebilir.
Madde 4 - Koruma Tedbirleri
1) Taraf Devlet, kendi yetki sınırları içerisindeki kişilerin, Protokol uyarınca Komite ile yapılan işbirliği ve Komiteye yapılan başvurulardan dolayı, herhangi bir insan hakları ihlaline, kötü muameleye veya tehdide maruz kalmamalarını sağlamak için gerekli her türlü adımı atacaktır.
2) İlgili herhangi bir bireyin ya da grubun kimliği, kendi açık rızası olmaksızın, alenen ifşa edilmeyecektir.
Bölüm 2
Başvuru Usulü
Madde 5 - Bireysel Başvurular
1) Başvurular, Taraf Devletin yetki sınırları içerisindeki, Taraf Devletin taraf olduğu aşağıdaki belgelerle ortaya konan herhangi bir hakkın, Taraf Devlet tarafından ihlal edilmesiyle mağdur olduğunu iddia eden kişi veya grup tarafından veya onlar adına ibraz edilebilir:
(a) Sözleşme;
(b) Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokol;
(c) Sözleşmeye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına İlişkin İhtiyari Protokol.
2) Başvurunun, birey veya grup adına yapılması halinde, ibraz eden, ilgili birey veya grubun onayı olmaksızın onlar adına hareket etme nedenini gerekçelendiremiyorsa, başvuru bahse konu birey veya grubun onayıyla yapılacaktır.
Madde 6 - Geçici Tedbirler
1) Başvurunun alınmasından sonra herhangi bir zamanda ve esasa ilişkin bir karara varılmadan önce, Komite, acilen dikkate alınmak üzere, Taraf Devletten, iddia olunan ihlallerin mağdur veya mağdurlarının telafisi olmayan olası zararlardan korunması için istisnai durumlarda gerekli olabilecek geçici tedbirlerin alınması yönünde bir talepte bulunabilir.
2) Komitenin, işbu maddenin birinci fıkrasında belirtilen takdir yetkisini kullanması, kabul edilebilirlik veya başvuru esasları konusunda hüküm vermesi anlamına gelmez.
Madde 7 - Kabul Edilebilirlik
Komite, bir başvuruyu şu koşullarda kabul edilemez olarak addedecektir:
(a) Başvuru isimsizse;
(b) Başvuru yazılı değilse;
(c) Başvuru, başvuruda bulunma hakkını kötüye kullanma teşkil ediyorsa veya Sözleşme ve/veya ek İhtiyari Protokol hükümleri ile bağdaşmıyorsa;
(d) Benzer konu Komite tarafından daha önce ele alındıysa veya başka bir uluslararası soruşturma ve anlaşma prosedürü altında incelendiyse veya incelenmekte ise;
(e) Mevcut ulaşılabilir tüm iç hukuk yolları tüketilmemişse. Yasal yollar için yapılan başvuruların makul gerekçeler dışında uzadığı veya etkili bir çözüm getirmekten uzak olduğu durumlarda, bu kural uygulanmayacaktır.
(f) Başvuru, açıkça asılsız bulunursa veya yeterince kanıtlanmamışsa;
(g) Başvuru konusu olan durumlar Taraf Devleti bağlayan işbu Protokolün yürürlüğe giriş tarihinden önce meydana geldiyse ve söz konusu durumlar bu tarihten sonra devam etmiyorsa;
(h) Başvuru sahibinin bu zaman dilimi içerisinde başvuruda bulunmanın mümkün olmadığını kanıtladığı durumlar dışında, başvuru, tüm iç hukuk yollarının tüketilmesinin ardından bir yıl geçmeden yapılmamışsa.
Madde 8 - Başvurunun İletilmesi
1) İlgili Taraf Devlete bildirmeksizin bir başvuruyu kabul edilemez olarak addetmediği sürece, Komite, kendisine yapılan her türlü başvuruyu işbu Protokolün gizliliğine bağlı kalarak ilgili Taraf Devletin dikkatine mümkün olan en kısa zamanda sunacaktır.
2) Taraf Devlet, konuyu ve varsa sağlayabileceği yasal çözüm yollarını açıklayan yazılı izahat veya beyanları Komiteye sunacaktır. Taraf Devlet cevaplarını altı ayı geçmeyecek şekilde ve en kısa süre zarfında sunacaktır.
Madde 9 - Dostane Çözüm
1) Komite, ilgili taraflara, Sözleşme ve/veya Ek İhtiyari Protokollerde belirtilen yükümlülüklere saygı çerçevesinde dostane çözüm bulmaları için arabuluculuk yapacaktır.
2) Komitenin himayesi altında dostane çözüme varılması, işbu Protokol kapsamında başvurunun değerlendirilmesini sonlandırır.
Madde 10 - Başvuruların Değerlendirilmesi
1) Komite, işbu Protokol kapsamında alınan başvuruları, kendisine sunulan tüm belgeler ışığında, belgelerin ilgili devletlere ulaştırılması kaydıyla, mümkün olan en hızlı şekilde değerlendirecektir.
2) İşbu Protokol kapsamında alınan başvuruları incelerken, Komite, kapalı toplantılar düzenleyecektir.
3) Komitenin geçici tedbirler talep etmesi halinde başvurunun değerlendirilmesi hızlandırılacaktır.
4) Ekonomik, sosyal veya kültürel hak ihlallerini ileri süren başvuruların değerlendirilmesinde, Komite, Taraf Devletin, Sözleşmenin 4. Maddesi uyarınca kaydedeceği ilerlemelerin uygunluğunu göz önünde bulunduracaktır. Bunu yaparken, Komite, Taraf Devletin, Sözleşmedeki ekonomik, sosyal ve kültürel hakların uygulanmasına yönelik olası bir dizi yasal önlemi hayata geçirebileceğini hatırda tutacaktır.
5) Bir başvuru incelenmesini takiben, Komite, gecikme olmadan, başvuruya ilişkin görüşlerini, varsa tavsiyeleri ile birlikte ilgili taraflara iletecektir.
Madde 11 - İzlem
1) Taraf Devlet Komitenin, varsa tavsiyeleriyle birlikte görüşlerine gereken önemi verecek, ve Komiteye, Komitenin görüşleri ve tavsiyeleri ışığında, alınan veya alınması tasarlanan önlemlere ilişkin bilgileri içeren yazılı bir cevap sunacaktır. Taraf Devlet, en kısa zamanda ve altı ay içerisinde cevap verecektir.
2) Komite, Taraf Devleti, kendi görüş ve tavsiyelerine yönelik veya Komite tarafından uygun görüldüğü takdirde, varsa, dostane çözümde uzlaşmanın hayata geçirilmesi konusunda aldığı önlemlere ilişkin, Sözleşmenin 44. Maddesi ile yürürlükte olduğu ülkelerde Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokolün 12. Maddesi veya Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına İlişkin İhtiyari Protokolün 8. Maddesi uyarınca Taraf Devletin hazırlayacağı müteakip raporlarında, duruma göre, daha fazla bilgi sunmaya davet edebilir.
Madde 12 - Devletlerarası Başvuru
1) Taraf Devlet, başka bir Taraf Devletin, taraf olduğu aşağıdaki belgelerde yer alan yükümlülüklerini yerine getirmediğini iddia ettiği durumda, İşbu Protokole Taraf Devlet, her zaman, başvuruları almak ve değerlendirmek konusunda Komitenin yetkisini tanıdığını beyan edebilir:
(a) Sözleşme;
(b) Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokol;
(c) Sözleşmeye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına İlişkin İhtiyari Protokol,
2) Komite, böyle bir beyanda bulunmamış Taraf Devletle ilgili veya böyle bir beyanda bulunmamış bir Taraf Devletten gelecek başvurulan kabul etmeyecektir.
3) Komite, Taraf Devletlere, Sözleşme ve ek İhtiyari Protokol’de belirtilen yükümlülüklere saygı çerçevesinde, konuya ilişkin dostane çözüm bulmaları için arabuluculuk yapacaktır.
4) Bu maddenin 1. Fıkrasındaki beyanat, Taraf Devletlerle birlikte diğer Taraf Devletlere iletmesi için Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilecektir. Beyanlar, Genel Sekretere bildirilerek her zaman geri çekilebilir, Böylesi bir geri çekilme, halihazırda bu madde kapsamında iletilen bir başvurunun konusu olan herhangi bir meselenin değerlendirilmesine halel getirmeyecektir; beyanın geri çekildiği bildiriminin Genel Sekreter tarafından alınmasından sonra, ilgili Taraf Devlet yeni bir beyanda bulunmadıkça, bu maddeye ilişkin herhangi bir Taraf Devlet tarafından başka bir başvuru alınmayacaktır.
Bölüm 3
Soruşturma Prosedürü
Madde 13 - Ciddi veya sistematik ihlallere yönelik soruşturma prosedürü
1) Eğer Komite, Sözleşmede veya Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi veya Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına İlişkin Ek İhtiyari Protokollerinde belirtilen hakların, Taraf Devlet tarafından ciddi ve sistematik bir biçimde ihlal edildiğine dair güvenilir bilgi alırsa, Komite, Taraf Devlete bilginin incelenmesinde işbirliği yapma ve bu amaçla gecikme olmadan ilgili bilgiye ilişkin gözlemleri sunma konusunda çağrıda bulunacaktır.
2) Komite, ilgili Taraf Devlet tarafından sunulması muhtemel her türlü gözlemle beraber mevcut herhangi başka bir güvenilir bilgiyi dikkate alarak, bir ya da daha fazla üyesini soruşturma yürütmek ve ivedilikle Komiteye rapor vermek için görevlendirebilir. Gerektiğinde ve Taraf Devletin onayıyla, soruşturma, bölgeye yapılacak bir ziyareti de kapsayabilir.
3) Söz konusu soruşturma, gizli bir biçimde yürütülecektir ve Taraf Devletin işbirliği işlemin her aşamasında talep edilecektir.
4) Söz konusu soruşturmanın sonuçları incelendikten sonra, Komite, bulguları, varsa yorum ve tavsiyeleri İle birlikte, gecikmeksizin ilgili Taraf Devlete iletir.
5) İlgili Taraf Devlet, Komite tarafından İletilen bulguları, yorumları ve tavsiyeleri almasıyla birlikte en kısa sürede ve altı ay içerisinde kendi gözlemlerini Komiteye sunar.
6) Bu maddenin 2. Fıkrası doğrultusunda yürütülen soruşturmaya ilişkin işlemler tamamlandıktan sonra, Komite, ilgili Taraf Devletle istişare etmesinin ardından, işbu Protokolün 16. Maddesinde öngörüldüğü üzere raporuna işlemlerin sonuçlarının özetini dahil etmeye karar verebilir.
7) Her Taraf Devlet, işbu Protokolün imzası, onayı ya da Protokole katılım sırasında, Komitenin, 1. fıkrada listelenmiş belgelerden bazısında veya tümünde belirtilen haklara ilişkin olarak işbu maddede ortaya konulan yetkilerini tanımadığını beyan edebilir.
8) Bu maddenin 7. Fıkrasına uygun olarak, beyanda bulunan bütün Taraf Devletler, her zaman, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirimde bulunarak bu beyanlarım geri çekebilirler.
Madde 14 - Soruşturma Prosedürünün İzlemi
1) Komite, gerekirse, Madde 13 (5)’te anılan altı aylık sürenin sonunda, ilgili Taraf Devleti, işbu Protokolün 13. Maddesi uyarınca yürütülen soruşturmaya karşılık olarak alınan ve alınması öngörülen önlemlere ilişkin bilgi vermeye çağırabilir.
2) Komite uygun gördüğü takdirde, Taraf Devleti, işbu Protokolün 13. Maddesi uyarınca yürütülen soruşturmalara karşılık almış olduğu önlemlere ilişkin olarak, Sözleşmenin 44. Maddesi ile yürürlükte olduğu ülkelerde Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokolün 12, Maddesi veya Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmalarına İlişkin İhtiyari Protokolün 8. Maddesi uyarınca Taraf Devletin hazırlayacağı müteakip raporlarında daha fazla bilgi sunmaya davet edebilir.
Bölüm 4
Son Hükümler
Madde 15 - Uluslararası Yardım ve İşbirliği
1) Komite, ilgili Taraf Devletin onayıyla, Birleşmiş Milletler uzman kuruluşlarına, fonlarına, programlarına ve diğer yetkili kuruluşlara, teknik destek ve yardım ihtiyacı belirten başvurular ve soruşturmalara ilişkin görüş ve tavsiyelerini, varsa Taraf Devletlerin bu husustaki gözlemleri ve önerileriyle birlikte iletebilir.
2) Komite aynı zamanda, ilgili Taraf Devletin onayıyla işbu Protokol gereği göz önünde bulundurulan başvurulardan doğan ve Sözleşmede ve/veya Ek İhtiyari Protokollerde tanınan hakların Taraf Devletler tarafından başarıyla uygulanmasına katkı sağlayabilecek uluslararası önlemlerin uygunluğuna karar verilmesi konusunda kendi yetkinlik alanları dahilinde yardımı dokunabilecek her türlü meseleyi söz konusu organların dikkatine sunabilir.
Madde 16 - Genel Kurula Rapor Etme
Komite, işbu Protokol bünyesindeki aktivitelerinin bir özetini de, Sözleşmenin 44. (5) maddesi gereğince her iki yılda bir Genel Kurula sunduğu rapora dahil edecektir.
Madde 17 - İhtiyari Protokole İlişkin Bilgilendirme ve Dağıtım
Bütün Taraf Devletler, işbu Protokolün tanıtımı ve dağıtımını, özellikle Taraf Devleti kapsayan hususlara ilişkin Komitenin görüş ve tavsiyelerine dair bilgilere engelliler de dahil, yetişkin, çocuk ayırmaksızın herkesin ulaşabileceği biçimlerde uygun ve etkin yollarla erişiminin kolaylaştırılmasını taahhüt eder.
Madde 18 - İmza, Onay ve Katılım
1) İşbu Protokol, Sözleşmeyi veya ilk iki ek İhtiyari Protokolden herhangi birini imzalayan, onaylayan veya herhangi birine katılım gösteren her Devletin imzasına açıktır.
2) İşbu Protokol, Sözleşmeyi veya ilk iki ek İhtiyari Protokolden herhangi birini onaylayan veya herhangi birine katılım gösteren her Devlet tarafından verilecek onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tevdi edilecektir.
3) İşbu Protokol, Sözleşmeyi veya ilk iki ek İhtiyari Protokolden herhangi birini onaylayan veya herhangi birine katılım gösteren her Devletin katılımına açıktır.
4) Katılım, katılım belgesinin Genel Sekretere tevdi edilmesi ile gerçekleştirilecektir.
Madde 19 - Yürürlüğe giriş
1) İşbu Protokol onuncu onay veya katılım belgesinin tevdi edilmesinin üzerinden üç ay geçtikten sonra yürürlüğe girecektir.
2) Onuncu onay veya katılım belgesinin tevdiinin ardından işbu Protokolü onaylayan veya Protokole katılım gösteren her Devlet için işbu Protokol, kendi onay veya katılım belgesinin tevdi edilmesinin üzerinden üç ay geçtikten sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 20 - Yürürlükten sonra meydana gelen ihlaller
1) Komite, yalnızca işbu Protokolün yürürlüğe girmesinden sonra Sözleşmede ve/veya ilk iki ek İhtiyari Protokolde belirtilen hakların Taraf Devlet tarafından ihlal edilmesi hususlarında yetki sahibidir.
2) Bir Devletin, işbu Protokole yürürlüğe girmesinden sonra taraf olması halinde, Devletin Komite karşısındaki yükümlülükleri, ilgili Devlet için yalnızca işbu Protokolün yürürlüğe girmesinden sonra Sözleşmede ve/veya ilk iki ek İhtiyari Protokolde belirtilen hakların ihlal edilmesi hususuna bağlı olacaktır.
Madde 21 - Değişiklikler
1) Bütün Taraf Devletler işbu Protokol için değişiklik teklif edip Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine sunabilirler. Genel Sekreter değişiklik tekliflerini Taraf Devletlere bildirip, Taraf Devletlerin, tekliflerin değerlendirilip karar verileceği bir toplantı yapılmasından yana olup olmadıklarını bildirmeleri talebinde bulunacaktır. Bu tür bir başvuruyu takip eden dört ay içinde Taraf Devletlerin en az üçte birinin böyle bir toplantıyı onaylaması durumunda, Genel Sekreter, Birleşmiş Milletler himayesinde söz konusu toplantıyı düzenleyecektir. Mevcut Taraf Devletlerin üçte iki çoğunluğuyla kabul edilen her değişiklik ve oylama, Genel Sekreter tarafından, onaylanması için Genel Kurula ve daha sonra kabul edilmesi için tüm Taraf Devletlere sunulacaktır.
2) İşbu maddenin 1. Fıkrası doğrultusunda kabul edilen ve onaylanan bir değişiklik, verilen kabul belgelerinin sayısı, değişikliğin kabul edildiği tarihteki Taraf Devletlerin sayısının üçte ikisine ulaştıktan sonraki otuzuncu gün yürürlüğe girecektir. Daha sonra değişiklik, bütün Taraf Devletler için, kendi kabul belgesinin tevdiinden otuz gün sonra yürürlüğe girecektir. Bir değişiklik, sadece onu kabul eden Taraf Devletlerde bağlayıcı olacaktır.
Madde 22 - Ayrılma
1) Bütün Taraf Devletler bu Protokolden, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine vereceği yazılı bildirim yoluyla her zaman ayrılabilir. Ayrılma, bildirimin Genel Sekreter tarafından alındığı tarihten bir yıl sonra geçerli olur.
2) Ayrılma, İşbu Protokol hükümlerinin, ayrılmanın yürürlüğe girdiği tarihten önce 5 veya 12. Madde bağlamında sunulmuş başvurulara ya da 13. Madde bağlamında başlatılan soruşturmalara uygulanmasına halel getirmeyecektir.
Madde 23 - Genel Sekreterlik tarafından yapılan muhafaza ve bildirim
1) İşbu Protokolün tevdi makamı Birleşmiş Milletler Genel Sekreteridir.
2) Genel Sekreter bütün Devletleri;
(a) İşbu Protokol bünyesindeki imzalar, onaylar ve katılımlar hakkında;
(b) İşbu Protokolün ve Madde 23 ’de sözü geçen değişikliklerin yürürlüğe giriş tarihi hakkında;
(c) Madde 22’de sözü geçen her tür ayrılma hakkında bilgilendirecektir.
Madde 24 - Diller
1) İşbu Protokolün eşit şekilde yasal geçerliliği olan Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri Birleşmiş Milletler arşivlerinde muhafaza edilecektir.
2) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri işbu Protokolün tasdikli nüshalarını bütün Devletlere iletecektir.