| BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİ | ||||||
| SÖZLEŞME ADI | İMZAYA AÇILDIĞI/KABUL EDİLDİĞİ YER VE TARİH | YÜRÜRLÜĞE GİRME TARİHİ | TÜRKİYE’NİN DURUMU | ONAY | SÖZLEŞMENİN YAYIMLANDIĞI RESMİ GAZETE | TÜRKİYE’NİN YAPTIĞI BEYAN VE KOYDUĞU ÇEKİNCELER |
| Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi | Paris, 9 Aralık 1948 | 12 Ocak 1951 | Taraf | 23 Mart 1950 tarih ve 5630 sayılı Onay Kanunu | 29 Mart 1950 tarihli ve 7469 sayılı Resmî Gazete | --- |
| Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme | New York, 14 Aralık 1950 | 22 Nisan 1954 | Taraf (Çekinceli) | 29 Ağustos 1961 tarihli ve 359 sayılı Kanun | 5 Eylül 1961 tarihli ve 10898 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’nin hiçbir hükmünün mülteciye “Türkiye’de Türk uyruklu kimselerin haklarından fazlasını sağladığı şeklinde” yorumlanamayacağı şeklinde çekince koymuştur. Ek olarak Sözleşme’nin uygulanmasını Avrupa’dan gelecek mülteci bireyler ile sınırlandırmıştır. |
| Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1967 tarihli Protokol | New York, 31 Ocak 1967 | 4 Ekim 1967 | Taraf | 1 Temmuz 1968 tarihli ve 6/10266 sayılı Bakanlar Kurulu kararı | 5 Ağustos 1968 tarihli ve 12968 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Protokol’ün uygulanmasını Avrupa’dan gelecek mülteci bireyler ile sınırlı tutan coğrafi sınırlamaya ilişkin beyanının geçerliliğini koruduğunu bildirmiştir. |
| Kadınların Siyasi Haklarına Dair Sözleşme | New York, 31 Mart 1953 | 7 Temmuz 1954 | Taraf | 25 Mayıs 1959 tarih ve 7237 sayılı Kanun | 2 Haziran 1959 tarihli ve 10220 sayılı Resmi Gazete | --- |
| Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme | New York, 21 Aralık 1965 | 4 Ocak 1969 | Taraf (Çekinceli) | 3 Nisan 2002 tarihli ve 4750 sayılı Kanun | 9 Nisan 2002 tarihli ve 24721 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’ye ilişkin olarak iki beyanda bulunmuş ve bir çekince koymuştur. Türkiye Cumhuriyeti, Sözleşme’nin hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulayacağını ve Sözleşme’nin ancak Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yasal ve idarî düzeninin yürürlükte olduğu ülkesel sınırlar itibariyle onaylanmış bulunduğunu beyan etmiştir. Çekince kapsamında ise, Türkiye, kendisini Sözleşme’nin 22.maddesi ile bağlı saymamıştır. Ayrıca, Sözleşme’nin yorumlanması ya da uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek ve Türkiye’nin taraf olduğu bir uyuşmazlığın Uluslararası Adalet Divanı’na intikal ettirilebilmesinden önce her durumda Türkiye Cumhuriyeti’nin açık muvafakatinin sağlanması gerekmektedir. |
| Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi | New York, 16 Aralık 1966 | 3 Ocak 1976 | Taraf (Çekinceli) | 4 Haziran 2003 tarihli ve 4867 sayılı Kanun | 11 Ağustos tarihli ve 25196 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’ye ilişkin olarak üç beyanda bulunmuş ve bir çekince koymuştur. Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’den doğan yükümlülüklerini, BM Yasası (Charter) (özellikle 1. ve 2. maddeler) çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceğini, Sözleşme’nin hükümlerinin yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulanacağını ve Sözleşme’nin ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin yasal ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ülkesel sınırlar itibarıyla onaylanmış bulunduğunu beyan etmiştir. Ayrıca, Sözleşme’nin velilerin çocuklarına kendi inançlarına uygun dinsel ve ahlaki ders verme serbestisine ve eğitim kurumu kurma özgürlüklerine ilişkin 13. maddesinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 3., 14. ve 42. maddelerindeki hükümler çerçevesinde uygulanacağına dair çekince koymuştur. |
| Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol | New York, 10 Aralık 2008 | 5 Mayıs 2013 | Taraf Değil | --- | --- | --- |
| Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme | New York, 16 Aralık 1966 | 23 Mart 1976 | Taraf (Çekinceli) | 4 Haziran 2003 tarihli ve 4868 sayılı Kanun | 18 Haziran 2003 tarihli ve 25142 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’ye ilişkin olarak üç beyanda bulunmuş ve bir çekince koymuştur. Türkiye Cumhuriyeti bu Sözleşme’den doğan yükümlülüklerini, BM Yasası (Charter) (özellikle 1. ve 2. maddeler) çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceğini, Sözleşme’nin hükümlerinin yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı uygulanacağını ve Sözleşme’nin ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin yasal ve idari düzeninin yürürlükte olduğu ülkesel sınırlar itibarıyla onaylanmış bulunduğunu beyan etmiştir. Ayrıca, Türkiye, Sözleşme’nin etnik, dinsel ve dil azınlıklarına ilişkin hükümler içeren 27. maddesine çekince koymuştur. Buna göre bu maddenin uygulanmasında Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve Lozan Barış Anlaşması’nın ve eklerinin hükümlerini uygulama hakkı saklı tutulmuştur. |
| Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol | New York, 16 Aralık 1966 | 23 Mart 1976 | Taraf (Çekinceli) | 1 Mart 2006 tarihli ve 5468 sayılı Kanun | 5 Ağustos 2006 tarihli ve 26250 sayılı Resmî Gazete | Türkiye Cumhuriyeti, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye ilişkin üç beyanının ve Sözleşmeye koyduğu çekincenin bu İhtiyari Protokol için de geçerli olduğunu ve Protokol’ün 1. maddesini Komite’ye, Sözleşme’de yer alan haklardan herhangi birinin Türkiye Cumhuriyeti tarafından ihlal edilmesinden dolayı mağdur olduğunu iddia eden, Türkiye Cumhuriyeti’nin yargı yetkisine bağlı bireylerin şikâyetlerini alma ve inceleme yetkisi verdiği şeklinde yorumladığını beyan etmiştir. Ayrıca, Türkiye, Ek İhtiyari Protokol’ün 26. maddesi kapsamında Sözleşme ile garanti altına alınmış haklar dışında kalan haklara ilişkin şikâyetlerde Komite’nin inceleme yetkisini tanımadığı bildirerek çekince koymuştur. |
| Ölüm Cezasının Kaldırılmasını Amaçlayan, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İkinci İhtiyari Protokol | New York, 15 Aralık 1989 | 11 Temmuz 1991 | Taraf | 18 Ekim 2005 tarihli ve 5415 sayılı Kanun | 27 Aralık 2005 tarihli ve 26036 sayılı Resmî Gazete | --- |
| Savaş Suçları ve İnsanlığa Karşı Suçlar Bakımından Kanuni Sınırlamaların Uygulanmayacağına Dair Sözleşme | New York, 26 Kasım 1968 | 11 Kasım 1970 | Taraf Değil | --- | --- | --- |
| Apartheid Suçunun Cezalandırılması ve Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşme | New York, 30 Kasım 1973 | 18 Temmuz 1976 | Taraf Değil | --- | --- | --- |
| Sporda Irk Ayrımcılığına (Apartheid’e) Karşı Uluslararası Sözleşme | New York, 10 Aralık 1985 | 3 Nisan 1988 | Taraf Değil | --- | --- | --- |
| Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi | New York, 19 Aralık 1979 (Kabul Tarihi) 1 Mart 1980 (İmzaya Açıldığı Tarih) | 3 Eylül 1981 | Taraf (Çekinceli) | 11 Haziran 1985 tarihli ve 3232 sayılı Kanun | 14 Ekim 1985 tarihli ve 18898 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Taraf Devletleri Sözleşme’nin yorumlanması veya uygulanmasına dair Taraf Devletler arasında çıkan ihtilafları Uluslararası Adalet Divanı’nda çözümlemeye çağıran Sözleşme’nin 29. maddesine çekince koymuştur. |
| Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesine İlişkin İhtiyari Protokol | New York, 6 Ekim 1999 | 22 Aralık 2000 | Taraf | 30 Temmuz 2002 tarihli ve 4770 sayılı Kanun | 18 Eylül 2002 tarihli ve 24880 sayılı Resmî Gazete | --- |
| İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi | New York, 10 Aralık 1984 | 26 Haziran 1987 | Taraf | 21 Nisan 1988 tarihli ve 3441 sayılı Kanun | 10 Ağustos 1988 tarihli ve 19895 sayılı Resmî Gazete | --- |
| İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol | New York, 18 Aralık 2002 | 22 Haziran 2006 | Taraf | 23 Şubat 2011 tarihli ve 6167 sayılı Kanun | 5 Temmuz 2011 tarihli ve 27985 sayılı Resmî Gazete | --- |
| Çocuk Haklarına Dair Sözleşme | New York, 20 Kasım 1989 | 2 Eylül 1990 | Taraf (Çekinceli) | 9 Aralık 1994 tarihli ve 4058 sayılı Kanun | 27 Ocak 1995 tarihli ve 22184 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’nin 17., 29. ve 30. maddeleri hükümlerini Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve Lozan Barış Anlaşması’nın hükümlerine ve ruhuna uygun olarak yorumlama hakkını saklı tuttuğu yönünde çekince koymuştur. |
| Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dâhil Olmaları Konusundaki İhtiyari Protokol | New York, 25 Mayıs 2000 | 12 Şubat 2002 | Taraf (Çekinceli) | 16 Ekim 2003 tarihli ve 4991 sayılı Kanun | 18 Mart 2004 tarihli ve 25406 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, İhtiyari Protokol’e ilişkin üç beyanda bulunmuştur. Buna göre, Türkiye, İhtiyari Protokol’ün hükümlerini yalnızca tanıdığı ve diplomatik ilişki kurduğu devletlere karşı uygulayacağını; Türk mevzuatında düzenlenen zorunlu askerlik hizmetindeki asgari yaş sınırının ve askeri öğrencilerin durumunun İhtiyari Protokol hükümleriyle uyumlu olduğunu ve son olarak Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 29. maddesine yönelik çekincesinin tüm geçerliliğini koruduğunu beyan etmiştir. |
| Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol | New York, 25 Mayıs 2000 | 18 Ocak 2002 | Taraf | 9 Mayıs 2002 tarihli ve 4755 sayılı Kanun | 28 Haziran 2002 tarihli ve 24799 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Protokol’ün hükümlerini yalnızca tanıdığı ve diplomatik ilişki kurduğu taraf devletlere karşı uygulayacağını beyan etmiştir. |
| Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol | New York, 19 Aralık 2011 | 14 Nisan 2014 | Taraf | 9 Mart 2017 tarihli ve 6976 sayılı Kanun | 7 Aralık 2017 tarihli ve 30263 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol’de öngörülen Çocuk Hakları Komitesi’nin yetkilerine ilişkin olarak, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol’e ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dâhil Olmaları Konusundaki İhtiyari Protokol’e yapmış olduğu beyan ve koyduğu çekincelerin geçerliliğini koruduğunu beyan etmiştir. --- |
| Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme | New York, 18 Aralık 1990 | 1 Temmuz 2003 | Taraf (Çekinceli) | 26 Nisan 2001 tarihli ve 4662 sayılı Kanun | 8 Temmuz 2004 tarihli ve 25516 sayılı Resmî Gazete | Türkiye, Sözleşme’yi onaylarken dört beyanda ve bir çekincede bulunmuştur. Bu çerçevede, Türkiye, Sözleşme’nin 15. maddesine ilişkin olarak, yabancıların ülkemizde gayrimenkul edinmeleri hakkında yasalarda öngörülen kısıtlamaların geçerliliğini koruyacağını; 45. maddenin 2., 3. ve 4. fıkralarının Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve ilgili yasalara göre uygulanacağını; 46. maddenin ülkemizde halen yürürlükte bulunan ulusal gümrük mevzuatının hükümlerine göre uygulanacağını ve Sözleşmenin uygulanmasının denetlenmesi amacıyla oluşturulacak olan “Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesi”nin yetkisini ileri bir zamanda tanıyacağını beyan etmiştir. Türkiye cumhuriyeti, ayrıca, Sözleşme’nin 40. maddesine ilişkin olarak, 2821 sayılı Sendikalar Yasası’nın 5. maddesinde sendika kurucusu olma şartları arasında Türk vatandaşlığına sahip olma koşulunun öngörüldüğünü, bu nedenle göçmen işçilerin ve aile fertlerinin istihdam edildikleri devlette sendika kurma haklarına ilişkin 40. maddenin Türkiye yasaları açısından geçerli olamayacağı belirterek çekince koymuştur. |
| Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme | New York, | 3 Mayıs 2008 | Taraf | 3 Aralık 2008 tarihli ve 5825 sayılı Kanun | 14 Temmuz 2009 tarihli ve 27288 sayılı Resmî Gazete | --- |
| Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol | New York, 13 Aralık 2006 | 3 Mayıs 2008 | Taraf | 3 Aralık 2014 tarihli ve 6574 sayılı Kanun | 10 Şubat 2015 tarihli ve 29263 sayılı Resmi Gazete | --- |
| Herkesin Zorla Kayıp Edilmeye Karşı Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme | New York, 20 Aralık 2006 | 23 Aralık 2010 | Taraf Değil | --- | --- | --- |
BM_İnsan_Hakları_Sözleşmeleri3.pdf dosyasını indirmek için tıklayın!